تأثیر سطوح مختلف دانه و یا عصاره شنبلیله بر فراسنجههای تخمیر شکمبه به روش تولید گاز در آزمایشگاه آشورمحمد قرهباش 1 و مختار مهاجر 5

Transcript

1 1 نشريه پژوهش در نشخواركنندگان )2( شماره )4( 9313 نشريه پژوهش در نشخواركنندگان جلد دوم شماره چهارم تأثیر سطوح مختلف دانه و یا عصاره شنبلیله بر فراسنجههای تخمیر شکمبه به روش تولید گاز در آزمایشگاه * فریبا فریور 1 نورمحمد تربتینژاد 2 یوسف جعفری آهنگری 3 سعید حسنی 4 آشورمحمد قرهباش 1 و مختار مهاجر 5 1 استادیار گروه علوم دامی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه گنبد 2 استاد گروه تغذیه دام و طیور 3 استاد گروه فیزیولوژی دام و طیور و 4 دانشیار گروه ژنتیک و اصالح نژاد دام و طیور دانشکده علوم دامی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان 5 استادیار پژوهشی بخش علوم دامی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان گلستان تاریخ دریافت: 22/30/33 تاریخ پذیرش: 23/32/13 چکیده این تحقیق بهمنظور بررسی اثرات سطوح مختلف دانه و یا عصاره شنبلیله بر خصوصییات تخیییر شکیبه و تولید گاز در آزمایشگاه انجام گرفت. نیونههای خوراک شامل یک جیره کامل مخلوط فاقید دانه و یا عصاره شنبلیله )تییار شاهد( چهار جیره حاوی سطوح مختلف دانه شنبلیله )دو چهار شش و هشت درصد ماده خشک( و چهار جیره حاوی سطوح مختلیف عصیاره شینبلیله )3/5 1/5 1 و 2 درصد ماده خشک( با مایع شکیبه انکوبه گردید. تولید گاز نیونهها در زمانهای و 26 ساعت پس از انکوباسیون اندازهگیری و فراسنجههای تولید گاز گوارشپذیری ماده آلی تولید اسیدهای چرب کوتاه زنجیر و انرژی متابولیسیی آنها برآورد گردید. مقادیر ph و غلظیت نیتروژن آمونیاکی مایع شکیبه در پایان انکوباسیون اندازهگییری گردیید. افیزودن دانیه شینبلیله باعی افزایش معنیدار تولیدگاز تجیعی پتانسیل تولید گاز و ثابت نرخ تولید گاز گردید )3/35<P(. میانگین اسیدهای چرب زنجیر کوتاه تفاوت معنیداری بین تییارهای مختلف نداشت اما گوارشپیذیری میاده * نویسنده مسئول: fariba_farivar@yahoo.com 19

2 فريبا فريور و همکاران آلی و انرژی قابل متابولیسم تییارهای حاوی دانه شنبلیله بهطور معنیداری باالتر از تیییار شیاهد بیود )3/35<P(. افزودن دانه شنبلیله در سطوح باالتر از چهار درصد از ماده خشک جیره موجی افیزایش معنیداری در ph نهایی گردید )3/35<P( اما روند مشخصی در غلظت نیتروژن آمونیاکی در پاسخ به افزودن دانه شنبلیله مشاهده نشد. افزودن عصاره شنبلیله تا سطح یک درصد از ماده خشک جیره باع افزایش تولید گاز تجیعی پتانسیل تولید گاز گوارشپذیری ماده آلی اسیدهای چرب کوتاه زنجییر و انیرژی قابیل متابولیسیم جیرههیا گردیید )3/35<P( ولیی سیطوح بیاالتر آن افیزایش معنییداری در فراسنجههای مذبور بههیراه نداشت. اثر افزودن عصاره شنبلیله بر ثابت نرخ تجزیه تنها در سیطح 1/5 درصد معنیدار بود )3/35<P(. افزایش سطوح عصاره شنبلیله باعی افیزایش معنییدار زمیان تیأخیر گردید )3/35<P(. افزودن 3/5 درصد عصاره شنبلیله باع افیزایش معنییدار ph در میایع تخیییری گردید )3/35<P(. بر اساس یافتههای این آزمایش میتوان نتیجهگیری کرد که افزودن دانه در سیطوح دو تا چهار درصد از ماده خشک جییره و ییا 3/5 تیا 1 درصید عصیاره شینبلیله بیه جییره حیوانیات نشخوارکننده میتواند باع بهبود قابلیت تخییر شکیبه گوارشپذیری ماده آلیی خیوراک و افیزایش تولید اسیدهای چرب فرار گردد. واژههاي کلیدي: شنبلیله تولید گاز تخییر شکیبه گوارشپذیری نیتروژن آمونیاکی مقدمه روند تخییر در شکیبه بهدلیل اتالف انرژی بهصورت متان و اتالف نیتروژن بهصورت آمونیاک عیلکرد تولیدی حیوان را محدود کرده و از طرف دیگر باع آزاد شدن آالیندههای زیستمحیطی میگردد. در چند دهه گذشته افزودنیهای خوراکی مانند آنتیبیوتیکها یونوفرها مهارکنندههای تولید متان و مواد ضدپروتوزوایی بهصورت موفقیتآمیزی برای کاهش این اتالف انرژی و نیتروژن در شکیبه مورد استفاده قرار گرفته )کالسییگلیا و هیکاران 2330 پاترا و ساکسنا 2332( و باع افزایش بازده تولید و کاهش اختالالت متابولیکی شدهاند )چالوپا و هیکاران 1283(. اما باقیماندن برخی از این افزودنیها در تولیدات دامی و نیز ایجاد مقاومت باکتریایی مسائلی است که هیواره باع نگرانی متخصصین تغذیه بوده است )پاترا و ساکسنا 2332(. از طرف دیگر استفاده از محرکهای رشد آنتیبیوتیکی در خوراک حیوانات با نگرانیهای اجتیاعی روبرو شده و از سال

3 نشريه پژوهش در نشخواركنندگان )2( شماره )4( 9313 استفاده از آنها در اروپا مینوع شده است )کالسییگلیا و هیکاران 2330(. حذف یونوفرها از خوراک حیوانات نشخوارکننده باع افزایش 5 تا 3/5 درصدی در هزینههای تولید میشود )کاردوزو و هیکاران 2335(. بنابراین بهنظر میرسد ارزیابی و جایگزینی افزودنیهای خوراکی بیخطر برای حفظ سطح تولید کنونی بدون افزایش هزینههای تولید یا اختالالت متابولیکی ضروری باشد. توجه به خصوصیات گیاهان دارویی و امکان استفاده از آن ها بهعنوان افزودنیهای خوراکی افق تازهای از تحقیقات را در تغذیه دام گشوده است. مواد فیتوشیییایی مختلفی مانند ساپونینها )والدز و 1 )واالس و هیکاران 2332 مکینتاش هیکاران 1286 واالس و هیکاران 1224( روغنهای اسانسی و هیکاران 2333 کالسییگلیا و هیکاران 2330 رضایی و هیکاران 2313( تاننها )بیوچیین و هیکاران 2330 اسییت و هیکاران 2335 جونز و هیکاران 2330 نوریان و روزبهان 2312( و فالوونوئیدها )برودیسکو و هیکاران 2332 نوریان و روزبهان از محدوده وسیعی از 2312( گونههای گیاهی جداسازی و از نظر اثر بر تخییر شکیبه و بهبود قابلیت تولیدی حیوان مورد بررسی قرار گرفتهاند. شنبلیله از جیله این گیاهان است. گیاهی یک ساله متعلق به خانواده لگومها و یکی از گیاهان دارویی شناخته شده است که شنبلیله 2 امکان تولید و کاربرد آن در جیره نشخوارکنندگان وجود دارد )میر و هیکاران 1220 میر و هیکاران 1228 آچاریا و هیکاران.)2336 ساپوژنینهای 3 استروئیدی متعددی از دانه و عصاره شنبلیله میباشد )آچاریا و هیکاران 2338(. در استخراج و شناسایی شدهاند که مهمترین آنها دیوسژنین 4 حال حاضر اطالعات بسیار اندکی در مورد اثرات دانه و عصاره شنبلیله در نشخوارکنندگان موجود است. مواد مؤثره این گیاه دارویی میتواند با حذف جیعیت پروتوزوای شکیبهای )گل و هیکاران 2338 ب( کاهش تولید متان )گل و هیکاران 2338 الف( و افزایش تجزیهپذیری ماده آلی در شکیبه )گل و هیکاران 2338 الف ناصری و هیکاران 2312( اثرات مطلوبی بر تخییر شکیبهای داشته باشد. هدف از این تحقیق مقایسه خصوصیات تخییر و تولید گاز جیرههای حاوی سطوح مختلف دانه 1- Essential Oils 2- Trigonella foenum-graecum L. 3- ساپوژنین کلیهای است که به بخش آگلیکون )غیرقندی( ساپونینها اطالق میشود و عیدتا ساختار استروئیدی یا تریترپنوئیدی دارد و بر این اساس ساپونینها را به دو دسته عیده ساپونینهای استروئیدی و تریترپنوئیدی تقسیم میکنند. 4- Diosgenin 13

4 فريبا فريور و همکاران یا عصاره شنبلیله بهمنظور بررسی امکان استفاده از آن بهعنوان افزودنی خوراکی برای بهبود بازده تخییر شکیبه در تغذیه نشخوارگنندگان بوده است. مواد و روشها آمادهسازي و تعیین ترکیبات شیمیایی خوراکهاي آزمایشی: بهمنظور تعیین ترکیبات شیییایی )ماده خشک خاکستر پروتئین خام چربی خام( و انرژی خام نیونههای تهیه شده از دانه شنبلیله به روش )2335( 1 مورد تجزیه شیییایی قرار گرفت. سپس بهمنظور انجین رسیی شیییدانان کشاورزی عصارهگیری حدود 2 لیتر دی اتیل اتر به 533 گرم دانه شنبلیله آسیاب شده افزوده شد و ظرف حاوی مخلوط بهمدت 8 ساعت روی شیکر الکتریکی قرار گرفت. پس از آن به مخلوط اجازه تهنشین شدن داده شد و سپس مایع رویی تخلیه و باقیمانده دو بار با دی اتیل اتر شستشو داده شد. سپس 1 لیتر متانول به ظرف حاوی نیونه چربیزدایی شده افزوده شد و مخلوط به مدت 8 ساعت روی شیکر الکتریکی قرار گرفت. محلول باالیی و محلول حاصل از دو نوبت شستشوی بعدی با متانول جیعآوری و به وسیله خشک کن چرخشی الکل آن تبخیر گردید )چاپگین و وایزمن 2335(. سپس خوراکهای آزمایشی حاوی سطوح مختلف دانه شنبلیله )صفر درصد ماده خشک جدول 1( و سطوح مختلف عصاره شنبلیله )صفر 1/5 1 3/5 و 2 درصد ماده خشک( تهیه و پس از اندازهگیری ماده خشک بهمنظور انجام آزمایش تولید گاز با الک 1 میلیمتری آسیاب گردید. )منک و هیکاران 1202( در اندازهگیري تولید گاز در آزمایشگاه: این آزمایش به روش هونهایم 2 آزمایشگاه فیزیولوژی دام موسسه تحقیقات علوم دامیکشور انجام گرفت. سه تکرار از هر نیونه خوراک بههیراه شیرابه شکیبه و محلول بافر مصنوعی )به نسبت 1 به 2( در شرایط بیهوازی در داخل سرنگهای شیشهای مخصوص با قطر داخلی 32 و طول 233 میلیمتر و با حجم 153 میلیلیتر در دمای 32 درجه سانتیگراد بهمدت 26 ساعت مورد تخییر در داخل انکوباتورهای مجهز به روتور 3 قرار گرفت. تولید گاز نیونههای خوراک در ساعات صفر و 26 ساعت از آغاز انکوباسیون اندازهگیری شد. شیرابه شکیبه از گاوهای نر تالشی )میانگین وزن AOAC 2- Hohenheim 3- WTB Binder-werkservice WTB Binder labortechnik GmbH, Bersstr. 14, Turttlingen 14

5 کیلوگرم( فیستولهدار مزرعه نشريه پژوهش در نشخواركنندگان )2( شماره )4( 9313 تحقیقاتی در صبح روز شروع آزمایش قبل از خوراکدهی تهیه گردید. گاوها در شرایط مزرعه تحقیقاتی با جیرهای متشکل از یونجه خشک کاه گندم جو و سویا در سطح احتیاجات نگهداری تغذیه میشدند. محاسبه فراسنجههاي تولید گاز: فراسنجههای تولید گاز خوراکهای مورد مطالعه بر اساس برازش -c(t- Lt) P= b (1-e ) 1 دادههای تولید گاز در ساعات مختلف با استفاده از نرمافزار با معادله مطل محاسبه گردید که در این رابطه P= مقدار گاز تولیدی در زمان t )میلیلیتر به ازای 233 میلیگرم ماده خشک( b= پتانسیل تولید گاز )میلیلیتر( c= ثابت نرخ تولید گاز از بخش نامحلول در طول زمان )میلیلیتر بر ساعت( t= زمان )ساعت( و =Lt فاز تأخیر )ساعت( است )منک و استینگاس 1288( جدول 1- اجزا و ترکیب شیمیایی جیرههاي حاوي نسبتهاي مختلف دانه شنبلیله )جداول انجمن م یل تحقیقات 1891(. اجزای جیره )درصد( تییار )درصد( شاهد یونجه خشک کاه گندم دانه جو کنجاله تخم پنبه 5 5 / 66 0 / 31 2 / / 2 سبوس گندم 16 / / دانه شنبلیله تفاله چغندر قند 2 13 / / / نیک و مکیل ویتامینی معدنی 3 /5 3 / 5 3 / 5 3 / 5 3 / 5 3 /3 3 / 3 3 / 3 3 / 3 3 / 3 سنگ آهک ترکی مواد مغذی 2 /65 2 / 62 2 / 61 2 / 61 2 / 61 انرژی قابل متابولیسم )مگاکالری بر کیلوگرم ) پروتئین خام )درصد ) /44 14 / / / / خاکستر خام )درصد ) 31 5 /22 5 / 28 6 / 33 6 / 31 6 / کلسیم )درصد ) 56 3 /55 3 / 54 3 / 55 3 / 56 3 / 3 /42 3 / 43 3 / 42 3 / 43 3 / 40 فسفر )درصد ) 1- Matlab 11

6 فريبا فريور و همکاران مقدار اسیدهای چرب زنجیرکوتاه قابلیت هضم ماده خشک ماده آلی و نیز انرژی قابل سوخت و ساز با استفاده از رابطههای ذیل در نرمافزار اکسل )2330( برآورد شد )منک و هیکاران 1202 منک و استینگاس 1288(: گاز( 3/33425 )تولید گاز( = 3/3222 )میلیمول( اسیدهای چرب کوتاه زنجیر )درصد خاکستر خام( 3/3381+ )درصد چربی خام( 3/3322+ )درصد پروتئین خام( 3/338+ )تولید 1/36+3/150= )مگاژول بر کیلوگرم( انرژی قابل متابولیسم )درصد خاکستر خام( 3/ )درصد پروتئین خام( + 3/3525 )تولید گاز( + 3/221 2 = )درصد( قابلیت هضم ماده آلی که در این رابطهها تولید گاز برابر با حجم گاز تولید شده بر حس ماده خشک در زمان 24 ساعت تخییر میباشد. میلیلیتر به ازای 233 میلیگرم اندازهگیري ph و غلظت نیتروژن آمونیاکی: پس از پایان دوره انکوباسیون محتویات سرنگها از اندازهگیری شد. میان پارچه چهار الیه صاف گردید و بالفاصله ph آن با استفاده از دستگاه ph متر 1 بهمنظور تعیین غلظت نیتروژن آمونیاکی 5 میلیلیتر مایع تخییری صاف شده با میلیلیتر 1 اسیدکلریدریک 3/2 نرمال مخلوط شده و لولههای پالستیکی در فریزر 23- درجه سانتیگراد نگهداری گردید )راموس و هیکاران 2332(. اندازهگیری نیتروژن آمونیاکی مایع شکیبه به روش تقطیر بخار در اسیدبوریک و تیتراسیون با اسیدکلریدریک 3/1 نرمال انجام گرفت )نوسک و هیکاران 1280(. تجزیه آماري دادهها: نتایج مربوط به تییارهای دانه شنبلیله و عصاره شنبلیله بهصورت مجزا در قال دو طرح کامال تصادفی هر یک با 5 تییار و سه تکرار مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. مدل آماری و فرضیات آزمایش بهصورت iامین تییار و از پنج درصد انجام گردید. Y ij= µ+t i+ε ij بوده که در آن Y ij مشاهده ijام µ میانگین کل T i اثر ε ij اشتباه تصادفی میباشد. مقایسات میانگینها با آزمون دانکن در سطح معنیدار کیتر نتايج و بحث ترکیبات شیمیایی دانه شنبلیله: میزان پروتیئن خام دانه شنبلیله در این آزمایش 26/50 درصد بهدست آمد که به مقادیر گزارش شده توسط رائو و شارما ) /5 درصد( و اآلمر و بسیونی ) درصد( نزدیک بود اما کمتر از مقدار گزارش شده توسط ناصری و هیکاران ) /41 درصد( 1- ph Meter CG 804, SCHOTT GERATE 15

7 نشريه پژوهش در نشخواركنندگان )2( شماره )4( 9313 و وزارت کشاورزی کانادا )36 درصد( و بیشتر از مقدار گزارش شده توسط پتروپولوس ) /2 درصد( ابوالنور و هیکاران ) /31 درصد( و داشی و هیکاران ) درصد( بود. مقدار انرژی خام مشاهده شده در این آزمایش )4/03 مگاکالری بر کیلوگرم( بیشتر از مقدار گزارش شده توسط اآلمر و بسیونی )2335 3/3 مگاکالری بر کیلوگرم( و داشی و هیکاران )2312 3/23 مگاکالری بر کیلوگرم( بود. چربی خام دانه شنبلیله در این آزمایش 6/18 درصد بود که بیشتر از مقادیر گزارش شده توسط اآلمر و بسیونی )2335 4/2 درصد( و داشی و هیکاران )2312 5/4( کمتر از مقدار گزارش شده توسط پتروپولوس ) درصد( و ابوالنور و هیکاران ) /5 درصد( و بسیار نزدیک به مقدار گزارش شده توسط ناصری و هیکاران )2312 6/02 درصد( بود. اثرات افزودن سطوح مختلف دانه شنبلیله: مقادیر تولید گاز جیرههای حاوی سطوح مختلف دانه شنبلیله در زمانهای مختلف در جدول 2 نشان داده شده است. افزودن دانه شنبلیله مقدار گاز تولید شده را در هیه مراحل انکوباسیون بهطور معنیداری افزایش داد )3/35<P(. تولید گاز در ساعات اولیه انکوباسیون )2 تا 12 ساعت( تابعی از افزایش سطوح دانه شنبلیله بود و با افزایش سطح دانه شنبلیله افزایش معنیداری در تولید گاز مشاهده گردید )3/35<P( اما با پیشرفت انکوباسیون تفاوت بین تییارهای حاوی سطوح مختلف دانه شنبلیله کمتر شده و حتی در ساعات پایانی )پس از 48 ساعت( بیشترین حجم تولید گاز در تییار حاوی 2 درصد دانه شنبلیله مشاهده گردید و سطوح باالتر دانه شنبلیله باع افزایش بیشتر تولید گاز نگردید. جدول 2- میانگین تولید گاز تجمعی )میلیلیتر در 222 میلیگرم ماده خشک( جیرههاي حاوي سطوح مختلف دانه شنبلیله در زمآنهاي مختلف انکوباسیون. زمان )ساعت( شاهد )صفر( 11/04 c 25/34 b 32/86 c 43/54 b 46/10 c 56/53 b 66/22 b 03/28 b 02/40 b تییار )درصد( 4 12/20 b 20/34 a 35/62 b 43/52 a 42/53 b 63/31 a 01/13 a 04/36 a 06/25 a 8 13/52 a 28/53 a 36/83 a 44/83 a 53/02 a 61/45 a 01/83 a 04/15 a 06/53 a 6 13/50 ab 20/23 a 36/32 a 44/31 a 53/55 a 61/63 a 02/24 a 05/23 a 06/22 a /22 b 20/45 a 35/22 ab 44/13 a 53/38 b 61/23 a 02/15 a 05/12 a 00/40 a * حروف غیرمشابه در هر سطر به معنی وجود تفاوت معنیدار است )3/35<P(. خطای استاندارد 3/22 3/34 3/41 3/44 3/48 3/55 3/52 3/56 3/55

8 فريبا فريور و همکاران این نتایج با پیشنهاد گل و هیکاران )2338 الف( مبنیبر اینکه ساپونینهای شنبلیله قابلیت بهبود کارایی تخییر را دارا میباشند همخوانی دارد. این محققین در تحقیق دیگری )گل و هیکاران 2338 ب( اثر دانه شنبلیله و عصارههای آبی و الکلی/ آبی )1:1 و 3/25( 3/35: آن را بر تولید متان و سایر محصوالت تخییر در جیرههای درصد 133 حاوی علوفه و مخلوط علوفه: کنسانتره )68:32( در شکیبه بررسی کردند و نتیجه گرفتند که مکیل نیودن دانه شنبلیله به جیرههای علوفه یا علوفه- کنسانتره تجزیهپذیری ماده آلی در شکیبه را افزایش میدهد اما تولید متان به ازای ماده تجزیه شده را کاهش میدهد و بنابراین پیشنهاد کردند که این مکیل میتواند بازده تخییر شکیبه را بهبود بخشد. جدول 3- میانگین فراسنجههاي تولید گاز در جیرههاي حاوي سطوح مختلف دانه شنبلیله. پتانسیل تولید گاز )میلیلیتر( ثابت نرخ تولید گاز )میلیلیتر در ساعت( زمان تأخیر )ساعت( شاهد تییار )درصد( خطای استاندارد 3/552 3/331 3/ /252 a 3/136 a 3/ /013 a 3/132 ab 3/ /028 a 3/133 b 3/ /863 a 3/322 bc 3/316 62/313 b 3/326 c 3/332 * حروف غیرمشابه در هر سطر به معنی وجود تفاوت معنیدار است )3/35<P(. افزودن دانه شنبلیله در هیه سطوح باع افزایش معنیدار پتانسیل تولید گاز گردید )3/35<P(. همچنین با افزایش سطوح دانه شنبلیله ثابت نرخ تجزیه نیز افزایش یافت )3/35<P(. شاه و میر )2334( نیز گزارش کردند که خصوصیات تولید گاز در آزمایشگاه نشانگر نرخ باالتر تجزیهپذیری در خوراک حاوی دانه شنبلیله )23 درصد ماده خشک( نسبت به تییار شاهد است )3/35 P(. هیچنین این محققین اعالم کردند که دانه شنبلیله باع افزایش زمان تأخیر پیش از آغاز تجزیه شکیبهای نیز میگردد اما در تحقیق حاضر افزودن دانه شنبلیله به جیره اثر معنیداری بر این فراسنجه نداشت )3/35>P(. این تفاوت در نتایج میکن است مربوط به تفاوت سطوح دانه شنبلیله مورد استفاده در جیره باشد که در تحقیق شاه و میر )2334( بسیار باالتر )23 درصد( از سطوح مورد استفاده در تحقیق حاضر بوده است. با این وجود نتایج تحقیق حاضر به روشنی نشان دهنده اثرات مثبت افزودن دانه 15

9 نشريه پژوهش در نشخواركنندگان )2( شماره )4( 9313 شنبلیله به جیره بر شاخصهای تولید گاز در آزمایشگاه حتی در سطوح پایین )2 تا 4 درصد( بود. شاه و میر )2334( اثرت مثبت دانه شنبلیله بر عیلکرد گاوهای شیری را این گونه تفسیر کردند که افزودن دانه شنبلیله به جیره احتیاال موج بهبود بازده متابولیسم پروتئین در شکیبه و افزایش تولید پروتئین میکروبی میگردد. تحقیقات دیگر نیز افزایش گوارشپذیری ماده خشک در شکیبه و کل دستگاه گوارش و افزایش سنتز پروتیئن میکروبی در شکیبه را در پاسخ به تغذیه جیرههای حاوی ساپوژنینها نشان دادهاند )گروبنر و هیکاران 1282(. جدول 4- میانگین برخی فراسنجههاي تخمیر در جیرهه يا شاهد )صفر( حاوي سطوح مختلف دانه شنبلیله. تییار )درصد( خطای استاندارد 3/31 3/55 3/32 3/46 3/30 8 1/36 a 6/43 b 0/14 a 06/32 a 11/38 a اسیدهای چرب کوتاه زنجیر )میلیمول( نیتروژن آمونیاکی )میلیگرم بر دسیلیتر( 6 1/36 a 13/52 a 0/33 b 4 1/33 a 8/63 ab 6/20 bc 2 1/35 a 8/41 ab 6/21 c 1/25 b 0/62 ab 6/28 bc ph گوارشپذیری ماده آلی )درصد( انرژی قابل متابولیسم )مگاژول بر کیلوگرم( 06/32 a 11/38 a 05/28 a 11/21 a 06/35 a 11/33 a 02/24 b 13/04 b * حروف غیرمشابه در هر سطر به معنی وجود تفاوت معنیدار است )3/35<P(. مقایسه میانگین اسیدهای چرب زنجیر کوتاه تولید شده در طی انکوباسیون نیتروژن آمونیاکی ph گوارشپذیری ماده آلی و انرژی قابل متابولیسم تفاوت معنیداری )3/35<P( بین جیرههای مختلف نشان داد )جدول 4(. میانگین اسیدهای چرب زنجیر کوتاه گوارشپذیری ماده آلی و انرژی قابل متابولیسم هیه جیرههای حاوی دانه شنبلیله بهطور معنیداری باالتر از جیره شاهد بود )3/35<P(. این نتایج مؤید یافتههای ناصری و هیکاران )2312( است که گزارش کردند افزودن دانه شنبلیله به جیره گوارشپذیری ماده آلی را در 18 ساعت اولیه انکوباسیون افزایش میدهد. هرچند با ادامه انکوباسیون تا 48 ساعت این محققین اثر معنیداری از افزودن دانه شنبلیله بر گوارشپذیری مشاهده نکردند. همچنین افزودن دانه شنبلیله در سطح 8 درصد موج افزایش معنیداری در ph نهایی نسبت به تییار شاهد گردید )3/35<P(. با وجود معنیدار بودن تفاوت غلظت نیتروژن آمونیاکی بین تییارهای حاوی 6 درصد و 8 درصد دانه شنبلیله )13/52 در برابر 6/43 میلیگرم در دسیلیتر 11

10 فريبا فريور و همکاران 3/35<P( روند مشخصی در غلظت نیتروژن آمونیاکی در پاسخ به افزودن دانه شنبلیله مشاهده نشد 4(. )جدول والدز و هیکاران )1286( نیز گزارش کردند که افزودن سارساپونین به جیره اثری بر غلظت نیتروژن آمونیاکی شکیبه یا اوره خون نداشت. این نتیجه بر خالف نتایج باسکت و هیکاران )2336( بود که گزارش کردند عصاره شنبلیله باع کاهش غلظت نیتروژن آمونیاکی شکیبه میشود. کاهش غلظت نیتروژن آمونیاکی شکیبه در اثر استفاده از ساپونینها در تغذیه نشخوارکنندگان در تحقیقات دیگری نیز نشان داده شده است )واالس و هیکاران 1224 هریستوف و هیکاران 1222(. حسین و چیک )1225( نیز گزارش کردند که عصاره یوکا باع میتواند کاهش غلظت نیتروژن آمونیاکی شکیبه و پالسیا و نیتروژن اورهای پالسیا شود. عدم مشاهده چنین اثری در تحقیق حاضر میکن است بهدلیل سطوح مورد استفاده دانه شنبلیله یا طبیعت جیره در آزمایش حاضر باشد. اثرات افزودن سطوح مختلف عصاره شنبلیله: باع مقادیر تولید گاز جیرههای حاوی سطوح مختلف عصاره شنبلیله در زمانهای مختلف در جدول 5 نشان داده شده است. در ابتدای تخییر روند تولید گاز بین جیرهها تفاوت معنیداری را نشان نداد اما با پیشرفت زمان تخییر تفاوت تییارهای مختلف در تولید گاز مشهودتر گردید. افزودن عصاره تا 1 درصد باع افزایش تولید گاز شد )3/35<P( ولی افزایش سطح آن به 1/5 درصد اثر معنیداری در تولید گاز بههیراه نداشت و در سطح 2 درصد حتی کاهش تولید گاز نسبت به سطوح کمتر گردید )3/35<P(. بر اساس این نتایج بهنظر میرسد سطوح باالتر از 1/5 میکروبی داشته باشد. درصد عصاره شنبلیله در جیره دانه میکن است اثرات منفی بر روند تخییر این اثر میکن است بهدلیل وجود ترکیبات ضد تغذیهای مختلفی در عصاره شنبلیله باشد که در سطوح پایینتر میکروارگانیسمهای شکیبه قادر به سازگاری با آن بوده و در سطوح باالتر موج بروز اثرات منفی در عیکلرد میگردد. آنها برخالف نتایج حاضر بسکت و هیکاران )2336( گزارش کردند که عصاره شنبلیله اثری بر کل اسیدهای چرب فرار و قابلیت تخییر جیره حاوی نسبت برابر علوفه و کنسانتره ندارد و برخالف اکثر عصارههای گیاهی دیگر باع کاهش کل اسیدهای چرب فرار حتی در دوزهای باال )3333 میلیگرم در لیتر مایع کشت( نییگردد. 56

11 نشريه پژوهش در نشخواركنندگان )2( شماره )4( 9313 جدول 1- میانگین تولید گاز تجمعی )میلیلیتر در 222 میلیگرم ماده خشک( جیرههاي حاوي سطوح مختلف عصاره شنبلیله در زمانهاي مختلف انکوباسیون. زمان )ساعت( شاهد )صفر( 3/5 تییار )درصد( 2 11/44 1/5 12/ /62 12/34 11/04 2 خطای استاندارد 3/16 3/35 3/41 3/54 3/64 3/65 3/05 3/05 3/03 25/32 c 34/31 bc 43/42 c 53/32 b 61/45 ab 02/24 ab 05/38 a 06/20 b 20/45 ab 36/44 a 45/23 a 52/53 a 62/31 ab 03/52 ab 06/04 a 08/38 ab 20/58 a 36/33 a 45/18 b 51/25 ab 62/32 a 03/85 a 00/20 a 02/22 a 20/33 b 35/31 ab 43/28 c 48/05 b 52/30 b 03/31 b 02/66 b 05/33 b 25/34 c 32/86 c 43/54 d 46/10 c 56/53 bc 66/22 bc 03/28 c 02/40 c * حروف غیرمشابه در هر سطر به معنی وجود تفاوت معنیدار است )3/35<P(. افزایش سطح عصاره تا 1 درصد باع افزایش معنیدار پتانسیل تولید گاز گردید )3/35<P( اما افزایش آن به 1/5 و 2 درصد باع افزایش بیشتر این فراسنجه نگردید )جدول 6(. این نتایج همسو با اثرات سطوح مختلف عصاره بر تولید گاز تجیعی است. اثر افزودن عصاره شنبلیله بر ثابت نرخ تولید گاز تنها در سطح 1/5 درصد معنیدار بود )3/35<P( و در سطوح پایینتر )3/5 و 1 درصد( و باالتر )2 درصد( تفاوت معنیداری در نرخ تجزیه نسبت به تییار شاهد مشاهده نشد )جدول 6(. افزایش سطوح عصاره شنبلیله باع افزایش معنیدار زمان تأخیر پیش از آغاز تجزیه گردید. زمان تأخیر در تییارهای حاوی 3/5 و 1 درصد عصاره شنبلیله بهطور معنیداری باالتر از تییار شاهد و در تییارهای حاوی سطوح باالتر بهطور معنیداری بیشتر از مقادیر آن در تییارهای حد وسط بود )3/35<P(. این امر میکن است بهدلیل اثر پوشانندگی فیزیکی عصاره شنبلیله بر اجزای خوراک یا اتصال شیییایی ترکی یا ترکیباتی از آن با سلولز هییسلولز یا ترکیبات دیگری از خوراک باشد که دسترسی میکروارگانیسمهای تجزیه کننده به خوراک را محدود یا آغاز تجزیه را به تأخیر انداخته باشد. 59

12 فريبا فريور و همکاران جدول 6- میانگین فراسنجههاي تولید گاز در جیرههاي حاوي سطوح مختلف عصاره شنبلیله. پتانسیل تولید گاز )میلیلیتر( ثابت نرخ تولید گاز )میلیلیتر در ساعت( زمان تأخیر )ساعت( شاهد )صفر( تییار )درصد( خطای استاندارد 3/010 3/311 3/ /315 a 3/320 b 3/140 a 1/5 04/822 a 3/134 a 3/134 a 1 05/044 a 3/328 ab 3/340 b 3/5 01/413 b 3/132 ab 3/332 b 62/313 c 3/326 b 3/332 c * حروف غیرمشابه در هر سطر به معنی وجود تفاوت معنیدار است )3/35<P(. افزایش سطوح عصاره شنبلیه تا 1 درصد باع افزایش متناظر معنیداری در گوارشپذیری ماده آلی اسیدهای چرب کوتاه زنجیر تولید شده و انرژی قابل متابولیسم جیرهها گردید )3/35<P( اما سطوح باالتر آن باع افزایش بیشتر این متغیرها نگردید )جدول 0(. این نتایج بر اساس نتایج حاصل از مقایسات فراسنجههای تولید گاز دور از انتظار نبود. افزایش تولید گاز به مفهوم تجزیه بیشتر مواد آلی و تولید اسیدهای چرب بیشتر است که در نتیجه انرژی قابل متابولیسم بیشتری برای حیوان فراهم خواهد نیود. سطوح اسیدهای چرب کوتاه زنجیر شاخصی از انرژی قابل دسترس برای حیوان است )منک و هیکاران 1202(. اندازهگیری اسیدهای چرب کوتاه زنجیر تولیدی برای مرتبط نیودن ترکی شیییایی خوراک به فراسنجههای تولید الزم است. از آنجایی که در اکثر آزمایشگاههای تغذیه دام امکانات اندازهگیری این شاخصها وجود ندارد تخیین تولید اسیدهای چرب زنجیر کوتاه و انرژی قابل متابولیسم خوراک بر اساس خصوصیات قابلیت تولید گاز نیونههای خوراک در آزمایشگاه میتواند اطالعات مفیدی از قابلیت تخییر و انرژی قابل دسترس خوراکها فراهم نیاید. جدول 7- میانگین برخی فراسنجههاي تخمیر در جیرههاي حاوي سطوح مختلف عصاره شنبلیله. فراسنجههای تخییر اسیدهای چرب کوتاه زنجیر )میلیمول( نیتروژن آمونیاکی )میلیگرم بر دسیلیتر( شاهد )صفر( تییار )درصد( خطای استاندارد 3/14 3/64 3/32 3/61 3/24 2 1/36 a 8/35 a 0/33 b 06/42 a 1/5 1/38 a 2/32 a 0/34 b 08/33 a 1 1/38 a 5/13 b 0/38 b 00/23 a 3/5 1/31 b 2/35 a 0/11 a 04/31 b 1/25 c 0/62 ab 6/28 b 02/24 c ph گوارشپذیری ماده آلی )درصد( انرژی قابل متابولیسم )مگاژول بر کیلوگرم( 11/38 a 11/63 a 11/53 a 11/36 b 13/04 c * حروف غیرمشابه در هر سطر به معنی وجود تفاوت معنیدار است )3/35<P(. 52

13 افزودن اثرات افزودن عصاره شنبلیله بر ph 3/5 درصد عصاره شنبلیله باع افزایش معنیدار نشريه پژوهش در نشخواركنندگان )2( شماره )4( 9313 نهایی مایع تخییری از روند خاصی تبعیت میکند گردید ph و مقادیر )3/35<P( )جدول 0(. با ph افزایش سطوح شنبلیله به تدریج کاهش یافت هرچند این کاهش از نظر آماری معنیدار نبود. افزایش ph مشاهده شده در این تحقیق برخالف گزارشات محققین دیگر مبنیبر کاهش ph در اثر افزودن ساپونین به جیره است )وو و هیکاران 1224 لیال و هیکاران 2333 بسکت و هیکاران 2336(. عصاره شنبلیله در سطح قابل توجه کاهش درصد باع 1 غلظت نیتروژن آمونیاکی در مایع تخییری نسبت به تییار شاهد گردید اما این تفاوت از نظر آماری معنیدار نبود )جدول 0(. بسکت و هیکاران )2336( نیز گزارش کردند که افزودن عصاره شنبلیله باع کاهش غلظت نیتروژن آمونیاکی میگردد. یکی از اثرات مشهود استفاده از ساپونینها در تغذیه نشخوارکنندگان کاهش غلظت نیتروژن آمونیاکی شکیبه است )واالس و هیکاران 1224 هریستوف و هیکاران 1222(. این اثر میتواند نتیجه اثر ضد پروتوزوآیی مشخص ساپونینها باشد )لیو و جورجینسون 1280 دیاز و هیکاران 1224 کلیتا و هیکاران 1226 و نیوبولد و هیکاران 1220( چرا که پروتوزوآها مهمترین تولید کننده آمونیاک در شکیبه هستند. گزارش شده است که شنبلیله میتواند رشد پروتوزوآهای شکیبه را تا 53 درصد کاهش دهد )گل و هیکاران 2338 ب(. همچنین مائو و هیکاران )2313( نیز مشاهده نیودند که افزودن از ناشی 3 ترکی ایجاد گرم ساپونین چای به جیره باع کاهش معنیدار جیعیت پروتوزوآها و تولید متان میشود اما اثری بر متانوژنها ندارد. در مقابل اریاواز و دیهوریتی )2334( گزارش کردند که افزودن 33 گرم عصاره یوکا در روز به جیره گوسفندان باع افزایش پروتوزوآها و ph شکیبه میگردد اما غلظتهای پایینتر آن اثری بر پروتوزآها یا باکتریهای شکیبه ندارد. اثر ضد پروتوزوآیی ساپونینها برگشتناپذیر ساپونینها با کلسترول غشای پروتوزوآها است )فرانسیس و هیکاران 2332(. عدم مشاهده چنین اثری در سطوح باالتر عصاره شنبلیله در این تحقیق میتواند ناشی از افزایش فعالیت اورهآزی باکتریها در غیاب پروتوزوآها باشد. اثرات عصارهها تحقیقات دیگری نیز یا گیاهان حاوی مواد ساپوژنین بررسی شده است. سارساپونین 1 ساپوژنین استروئیدی گیاه یوکا بر خصوصیات تخییر و تجزیه والدز و هیکاران )1286( به جیره باع در شکیبهای گزارش کردند که افزودن کاهش نسبی سرعت ناپدید شدن ماده 1- Sarsaponin 53

14 فريبا فريور و همکاران آلی فیبر نامحلول در شوینده اسیدی و نیتروژن از کیسههای نایلونی در شکیبه میشود. این محققین در آزمایشات حیوانی نیز هیچ اثری از افزودن سارساپونین بر نیتروژن آمونیاکی شکیبه اوره خون یا نسبت موالر اسیدهای چرب فرار شکیبه مشاهده نکردند. حسین و چیک )2335( نیز گزارش کردند که افزودن عصاره یوکا بهویژه در جیرههای غنی از کنسانتره باع کاهش کل غلظت اسیدهای چرب فرار و نسبت استات به پروپیونات میشود. اما گل و هیکاران )2338 ب( گزارش کردند که افزودن ساپونینها اثری بر تولید متان یا اسیدهای چرب زنجیرکوتاه ندارد. نتیجهگیری و پیشنهادات بر اساس نتایج این آزمایش میتوان نتیجهگیری کرد که افزودن دانه )در سیطح 2-4 درصید( و ییا عصاره شنبلیله )در سطح 1 درصد( به جیره حیوانات نشخوارکننده میتواند باع بهبود قابلیت تخییر شکیبه تولید اسیدهای چرب فرار و گوارشپذیری ماده آلی خوراک و افزایش تولید اسیدهای چیرب فرار و در نتیجه افزایش دسترسی حیوان به انرژی جیره گردد. این اثرات احتییاال ناشیی از سیاپوژنین استروئیدی موجود در دانه و عصاره شنبلیله است که با اثر بر جیعیت میکروبی شکیبه موج تعدیل رقابت میکروارگانیسمها در جهت استفاده بهتیر از منیابع انیرژی و نیتروژنیی جییره مییگیردد. انجیام مطالعات بیشتری بر روی اثرات این افزودنی گیاهی بر جیعیت میکروبی و پروتوزوآها و نییز تولیید متان و پروفییل اسییدهای چیرب فیرار و نییز مطالعیات مزرعیهای روی عیلکیرد تولییدی حیوانیات نشخوارکننده میتواند راهگشای محققین در درک بهتر ساز و کارهای احتییالی اثیرات ایین افزودنیی گیاهی باشد. منابع Acharya, S.N., Thomas, J.E. and Basu, S.K Fenugreek: an old world crop for the new world. Biodiversity. 7: Acharya, S.N., Thomas, J.E. and Basu, S.K Fenugreek, an alternative crop for semiarid regions of North America. Crop Sci. 48: AOAC International Official Methods of Analysis, XXI. Gaithersburg, M.D. AOAC International. Beauchemin, K.A., Mcginn, S.M., Martinez, T.F. and McAllister, T.A Use of condensed tannin extract from quebracho trees to reduce methane emission from cattle. J. Anim. Sci. 85:

15 نشريه پژوهش در نشخواركنندگان )2( شماره )4( 9313 Broudiscou, I.P., Papon, Y. and Broudiscou, A.F Effect of dry plant extracts on food degradation and the production of rumen microbial biomass in a dual outflow fermenter. Anim. Feed Sci. Technol. 101: Busquet, M., Calsamiglia, S., Ferret, A. and Kamel, C Plant extracts affect in vitro rumen microbial fermentation. J. Dairy Sci. 89: Calsamiglia, S., Busquet, M., Cardozo, P.W., Castillejos, L. and Ferret, A Invited Review: Essential oils as modifiers of rumen microbial fermentation. J. Dairy Sci. 90: Cardozo, P.W., Calsamiglia, S., Ferret, A. and Kamel, C Screening for effects of natural extracts at different ph on in vitro rumen fermentation of high-concentrate diet for beef cattle. J. Anim. Sci. 83: Castillejos, L., Calsamiglia, S. and Ferret, A Effect of essential oil active compounds on rumen microbial fermentation and nutrient flow in In vitro systems. J. Dairy Sci. 89: Chalupa, W., Corbett, W. and Brethour, J.R Effect of monensin and amicloral on rumen ferementation. J. Anim. Sci. 51: Chapagain, B. and Wiesman, Z Variation in diosgenin level in seed kernels among different provenances of Balanites aegyptiaca Del. (Zygophyllaceae) and its correlation with oil content. Afr. J. Biotechnol. 4: Diaz, A., Avendan, O.M. and Escobar, A Evaluation of Sapinadus saponaria as a defaunating agent and its effects on different ruminal digestion parameters. Livestock Res. Rural Develop. 5: Eryavuz, A. and Dehornity, B.A Effect of Yucca schidigera extract on the concentration of rumen microorganisms in sheep. Anim. Feed Sci. Technol. 117: Francis, G., Kerem, Z., Makkar, H.P.S. and Becker, k The Biological action of saponins in animal systems: Reviews. Br. J. Nutr. 88: Goel, G., Makkar, H.P.S. and Becker, K. 2008a. Effects of Sesbania sesban and Cardus pycnocephalus leaves and fenugreek (Trigonella foenum-graecum L.) seeds and their extracts on partitioning of nutrients from roughage and concentrate based feeds to methane. Anim. Feed Sci. Technol. 147: Goel, G., Makkar, H.P.S. and Becker, K. 2008b. Changes in microbial community structure, methanogenesis and rumen fermentation in response to saponin-rich fractions from different plant materials. J. Appl. Microbiol.105: Grubner, M.A., Johanson, D.e., Goodall, S.R. and Benz, D.A Sarsaponin effects on in vitro continius flow fermentation of high grain diet. Proc., W. Sect., Am. Soc. Anim. Sci. 33: Hristove, A.N., McAllister, T.A., Van Herk, F.H., Cheng, K.J., Newbold, C.J. and Cheeke, P.R Effect of Yucca schidigera on ruminal fermentation and nutrient digestion in heifers. J. Anim. Sci. 77:

16 فريبا فريور و همکاران Hussain, I. and Cheek, P.R Effect of dietary Yucca schidigera extract on rumen and blood profiles of steers fed concentrate- or roughage-based diets. Anim. Feed Sci. Technol. 51: Klita, P.T., Mathison, G.W., Fenton, T.W. and Hardin, R.T Effects of alfalfa root saponins on digestive function in sheep. J. Anim. Sci. 74: Jones, G.A., McAllister, T.A., Muir, A.D. and Chung, K.J Effect of sainfoin (Onobrychis viccifolia Scop.) condensed tannins on growth and proteolysis by four strain of ruminal bacterium. Appl. Environ. Microbiol. 60: Lila, Z.A., Mohammed, N., Kanda, S., Kamada, T. and Itabashi, H Effect of sarsaponin on ruminal fermentation with particular reference to methane production in vitro. J. Dairy Sci. Vol. 86: Lu, C.D. and Jorgensen, N.A Alfalfa saponins affect site and extent of nutrient digestion in ruminants. J. Nutr. 117: McIntosh, F.M., Williams, P., Losa, R., Wallace, R.J., Beever, D.A. and Newbold, C.J Effects of essential oils on ruminal microorganisms and their protein metabolism. Appl. Environ. Mcrobiol. 69: Mao, H.L., Wang, J.K., Zhou, Y.Y. and Liu, J.X Effect of addition of tea saponins and soybean oil on methane production, fermentation and microbial population in the rumen of growing lambs. Livest. Sci. 129: Menke, K.H., Raab, L., Salewski, A., Steingass, H., Fritz, D. and Schneider, W The estimation of digestibility and metabolizable energy content of ruminant feedstuff from the gass production when they incubated with rumen liquor in vitro. J. Agri. Sci. 92: Menke, K.H. and Steingass, H Estimation of the energetic feed value obtained from chemical analysis and in vitro gas production using rumen fluid. Anim. Res. Dev. 28: Mir, Z., Acharya, S.N., Mir, P.S., Taylor, W.G., Zaman, M.S., Mears, G.J. and Goonewardene, L.A Nutritive composition, in vitro gas production and digestibility of fenugreek (Trigonella foenum-graecum) and alfalfa forages. Can. J. Anim. Sci. 77: Mir, Z., Mir, P.S., Acharye, S.N., Zaman, M.S., Taylor, W.G., Mears, G.J., McAllister, T.A. and Goonewardene, L.A Comparison of alfalfa and fenugreek (Trigonella foenum-graecum) silages supplemented with barley grain on performance of growing steers. Can. J. Anim. Sci. 78: Naseri, V., Hozhabri, F. and Kafilzadeh, F Assessment of In vitro digestibility and fermentation parameters of alfalfa-based diet following direct incorporation of fenugreek seed (Trigonella foenum) and asparagus root (Asparagus offocinalis). J. Anim. Physiol. Anim. Nutr. 97: Newbold, C.J., Hassan, E.l., Wang, J., Ortega, M.E. and Wallace, R.J Influence of foliage from African multipurpose trees on activity of rumen protozoa and bacteria. Br. J. Nutr. 78:

17 نشريه پژوهش در نشخواركنندگان )2( شماره )4( 9313 Nocek, J.E., Hart, S.P. and Polan, C.E Rumen ammonia concentration as influenced by storage time, freezing and thawing, acid preservative and method of ammonia determination. J. Dairy Sci. 70: Noorian, E. and Roozbehan, Y Effects of Borago officinalis extract on In vitro rumen fermentation, protozoa population and reduction of methane production. J. Iran. Agr.sci. 43: NRC Nutrient Requirements of Sheep (Sixth Ed.). National Academy Press, Washington, D.C. Patra, A.K. and Saxena, J Dietary phytochemicals as rumen modifiers: a review of the effects on microbial populations. Antonie. van Leeuwenhoek. 96: Ramos, S., Tejido, M.L., Martínez, M.E., Ranilla, M.J. and Carro, M.D Microbial protein synthesis, ruminal digestion, microbial populations, and nitrogen balance in sheep fed diets varying in forage-to-concentrate ratio and type of forage. J. Anim. Sci. 87: Rezaei, N., Goli, S., Mazloomzade, S.A.R., Salamatdoost Nobar, R., Maheri, N., Babaei, M. and Kheiri, F Evaluation of carnation (Theopharastus diantus) extract effects on degradability kinetics of soybean meal using In vitro gas production technique. 5 th National Conference of New Innovations in Agriculture, Azad University of Esfahan (Khurasgan Unit), available at: Shah, M.A. and Mir, P.S Effect of dietary fenugreek seed on dairy cow performance and milk characteristics. Can. J. Anim. Sci. 84: Smith, A.H., Zoetendal, E.G. and Mackie, R.I Bacterial mechanisms to overcome inhibitory effects of dietary tannins. Microb. Ecol. 50: Valdez, F.R., Bush, L.J., Goetsch, A.L. and Owens, F.N Effect of steroidal sapogenins on rumen fermentation and on production of lactating dairy cows. J. Dairy Sci. 69: Wallace, R.J., Arthaud, L. and Newbold, C.J Influence of Yucca Schidigera extract on ruminal ammonia concentration and ruminal microorganisms. Appl. Microbiol. 60: Wallace, R.J., McEwan, N.R., McIntosh, F.M., Teferedegne, B. and Newbold, C.J Natural products as manipulators of rumen fermentation. Asian-Aust. J. Anim. Asi. 15: Wu, Z., Sadik, M., Sleiman, F.T., Simas, J.M., Pessarakli, M. and Huber, J.T Influence of yucca extract on ruminal metabolism in cow. J. dairy Sci. 72:

18 فريبا فريور و همکاران J. of Ruminant Research, Vol. 2(4), Effects of different levels of fenugreek (Trigonella Foenum greacum L) seeds or extract on rumen fermentation characteristics by in vitro gas production * F. farivar 1, N.M. Torbatinejad 2, Y. Jafari Ahangari 3, S. Hasani 4, A.M. Gharehbash 1 and M. Mohajer 5 1 Assistan Prof., Dept. of Animal Science, Faculty of Agriculture and natural Resources, Gonbad University, 2 Professor, Dept. of Animal and Poultry Nutrition, 3 Professor and 4 Associate Prof., Dept. of Animal and Poultry Genetics, Breeding and Physiology, Faculty of Animal Science, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Iran. 5 Research Assistant Prof., Dept. of Animal Science, Agriculture and Natural Resources Research and Education center of Golestan, Iran. Received: 10/22/2013; Accepted: 05/03/2014 Abstract 1 This research was conducted to evaluate the effects of different levels of fenugreek seeds or extract on some in vitro rumen fermentation and gas production characteristics. Samples of a total mixed ration (TMR) without any additive (control treatment), 4 diets with different levels of fenugreek seeds (2, 4, 6 and 8 percent of dry matter) and 4 diets containing different levels of fenugreek extract (0.5, 1, 1.5 and 2 percent) were incubated with rumen fluid. Gas production (GP) of feed samples were measured at hours 2, 4, 6, 8, 12, 24, 48, 72 and 96 of incubation and gas production parameters, digestibility of organic matter, short chain fatty acids (SCFA) production and metabolizable energy of the samples were estimated. Final ph and ammonia-n concentration of incubation fluids were measured at the end of incubation. Addition of fenugreek seeds had significantly increased cumulative GP and GP potential and constant rate (P<0.05). Means of SCFA were not significantly different among treatments, but rations containing fenugreek seeds had higher organic matter digestibility and metabolizable energy compared to control (P<0.05). Addition of fenugreek seeds at levels above 4 percent significantly increased ph (P<0.05), but the ammonia-n concentrations showed no significant trend in response to increasing levels of fenugreek seeds. Increasing levels of fenugreek extract up to 1 percent increased levels of cumulative GP, potential of GP, digestibility of organic matter and SCFA production and metabolizable energy significantly (P<0.05), but higher levels of it had no more effect on these parameters. Constant rate of GP was significantly higher when 1.5 percent fenugreek extract was added and increasing levels of it had increasing effect on lag time (P<0.05). Addition of 0.5 percent fenugreek extract significantly increased ph (P<0.05). Based on results of this experiment it can be concluded that the inclusion of 2 to 4 percent of fenugreek seeds or 0.5 to 1 percent of fenugreek seed extract can improve rumen fermentation characteristics, digestibility of organic matter and SCFA production. Keywords: Fenugreek (Trigonella foenum), Gas production, Rumen fermentation, digestibility, Ammonia-N *Corresponding author: fariba_farivar@yahoo.com 55